Menya Porogaramu y’Intwaro za Kirambuzi ya Iran n’impamvu itera ubwoba ibihugu bikomeye

Kuva kera, porogaramu ya kirimbuzi ya Irani ntifatwa nk’iyo gukora intwaro gusa, ahubwo ni ikimenyetso cy’icyubahiro n’ubwigenge bw’igihugu.
Irani ibona uburenganzira bwo gukungahaza uranium nk’inkingi yerekana ko idashobora kugengwa n’ibihugu by’ibihangange, cyane cyane Leta Zunze Ubumwe za Amerika n’u Bwongereza. Aha ni ho havuka isano rihambaye iri hagati ya porogaramu ya kirimbuzi n’amateka yayo:
Mu 1953, abategetsi ba Amerika n’Abongereza bagize uruhare mu guhirika ubutegetsi bwa Perezida Mohammad Mossadegh wari warafashe icyemezo cyo kwigenga mu mikoreshereze y’ibikomoka kuri Peteroli. Ibyo byasize igikomere gikomeye mu bwonko bw’abaturage ba Irani, bituma igihugu gihora cyumva ko kigomba kwirwanaho.
Revolisiyo ya 1979: Itangira ry’inkomoko nshya
Revolisiyo ya Islam mu 1979 yahinduye Irani igihugu kirangwa n’uguhagarara ku mategeko y’Imana, ariko binajyana no kwikura ku buretwa bw’ibihugu by’amahanga. Kuba Irani yarashakaga gukora ubushakashatsi kuri kirimbuzi bigendeye ku bumenyi bw’abahanga bayo, byabaye ikimenyetso cy’uko ishaka kugera ku bwigenge bwuzuye.
Kuri Irani, uburenganzira bwo gukoresha ikoranabuhanga rya kirimbuzi ni kimwe mu bigaragaza ubusugire bw’igihugu, kandi kutabugira bifatwa nko kugengwa.
JCPOA n’ibihano bya Amerika: Kurwana intambara ya diplomasi
Mu 2015, Irani yasinye amasezerano n’ibihugu 6 bikomeye ku isi (JCPOA), yiyemeza kugabanya ubushobozi bwayo bwo gukungahaza uranium. Icyo gihe ibintu byatangiye gutuza. Gusa mu 2018, Perezida Donald Trump yavanye Amerika muri ayo masezerano, ashyiraho ibihano bikomeye, avuga ko Irani ikomeje imigambi y’ibanga.
Kubera ibyo bihano, Irani yongeye gufata icyemezo cyo gusubira muri gahunda yayo ya kirimbuzi, kandi ibyo byakiriwe nk’igikorwa cyo kwihagararaho kurusha uko byari intwaro z’ubugome.
Abategetsi ba Irani: Khamenei na Pezeshkian ku ruhembe rw’ideoloji
Ayatollah Ali Khamenei, umuyobozi w’ikirenga wa Irani, yagiye ashimangira ko “kuba igihugu cyigenga” bivuze kugira ubushobozi bwose bwo kwihitiramo uko cyiteza imbere, harimo n’ubushakashatsi ku ntwaro kirimbuzi. Ibi byashimangiwe na Perezida mushya Massoud Pezeshkian, wavuze ko Irani itagomba kuguma ari nk’”umusabirizi” mu ruganda rw’isi.
Nubwo bose bemeza ko Irani idashaka gukora intwaro, ahubwo ishaka ikoranabuhanga rya kirimbuzi mu nyungu z’amahoro (nk’ingufu z’amashanyarazi), haracyari impungenge z’uko ishobora kugera ku bushobozi bwo gukora intwaro mu gihe gito.
Guhuza uburenganzira n’ubwumvikane: Amapfundo agoye mu mahanga
Ibihugu byinshi by’i Burayi ndetse na ONU bihangayikishijwe n’uko Irani ishobora gukomeza guteza impagarara mu karere nka Libani, Syria, Irak n’ahandi. Ariko Irani yo ikomeza kubibona nk’uburenganzira bwo kwirwanaho, no gutera inkunga abafatanyabikorwa bayo kugira ngo irinde “gutsikamiwa.”
Abaturage: Iterabwoba cyangwa ishema?
Mu gihe hari abaturage ba Irani bashyigikiye porogaramu ya kirimbuzi nk’igisubizo cy’icyubahiro cy’igihugu, abandi bayibona nk’ikiguzi cy’ubukene no guhura n’ibihano bikomeye. Ubuzima burahenze, ubukungu buracumbagira, ariko ubuyobozi bukomeza kwerekana ko iriya gahunda ari “intwaro idahitana amaraso” yo kwirwanaho ku rwego rw’isi.
Icyo bisobanuye ku ruhando mpuzamahanga
Irani ntishaka gusa ubukungu; irashaka icyubahiro, kwigaragaza nk’igihugu kigenga, kandi ifite ubushobozi bwo kwihagararaho mu buryo bwa politiki, ubukungu n’umutekano. Porogaramu ya kirimbuzi yabaye ishingiro ry’iyo ntego.