SUD-KIVU MU MURIRO : INTAMBARA ZIKAZE HAGATI YA M23, FARDC N’INGABO Z’UBURUNDI MU MASAHA MACYE MBERE Y’ISINYWA RY’AMASEZERANO Y’AMAHORO I WASHINGTON

9b1f6960-d84a-11ed-87dd-bf245c659836.jpg

Mu gihe amahanga ategereje umuhango wo gusinywa ry’“Amasezerano y’Amahoro” hagati ya Perezida Félix Tshisekedi na Paul Kagame i Washington ku wa 4 Ukuboza 2025, Intara ya Sud-Kivu yongeye kugaragaramo imirwano ikaze mu bibaya, ku misozi no ku mipaka ihuza Uburundi na Repubulika ya Demokarasi ya Congo (RDC).

Mu bice bya Ruzizi, Katogota, Kamanyola, Kaziba na Lubarika, humvikanye amasasu menshi kuva mu gitondo cyo ku wa kabiri. Abasivile bakomeretse, amazu aratwikwa, abarwanyi barahunga, naho abaturage ibihumbi nabo batangira guhungira.

Imirwano yigaruriye urubibe rw’u Burundi na Congo

Mu gitondo cyo ku wa kabiri, imirwano yabereye hafi y’uruzi Ruzizi ni yo yatangije ibihe by’ubwoba mu duce two ku mupaka. Ingabo za M23 zaguye mu mirwano n’ingabo z’u Burundi, FARDC ndetse na Wazalendo.

Abaturage bo mu Rukana (komine Cibitoke, mu gihugu cy’u Burundi) n’abo mu gace ka Kamanyola muri Congo basigaye mu bwoba bwinshi nyuma yo kuryamira ibisasu byaturikaga hafi y’ingo zabo.

Raporo z’ibanze zemeza ko abasivile batanu bakomeretse, barimo abana batatu bakubiswe n’ibisigarira by’ibisasu byaguye mu ngo.

Abasirikare b’Uburundi bamwe bahungiye mu Rukana

Mu guhangana gukomeye kwabereye hafi ya Katogota, bamwe mu basirikare b’u Burundi bagaragara mu mashusho banyura ku ruzi rwa Rusizi bahungira ku musozi wa Gatoki mu Rukana.

Ingabo z’u Burundi zabahagaritse mbere y’uko bagera kure, zibasubiza ku birindiro byazo.

Umwe mu basirikare yabwiye abaturage ati:
« Twahunze kubera ko M23 ifite ibikoresho byinshi twe tudafite. Turasaba ko iyi ntambara ihagarara. »

Mu misozi ya Kamanyola, Itara-Luvungi na Katogota, abaturage babayeho mu bwoba bwinshi bitewe n’urusaku rw’amasasu rutigeze ruhagarara.

Amashuri n’imirimo byahagaze burundu muri Katogota, Nyangezi na Kaziba, nk’uko byemejwe n’imiryango yigenga ikurikiranira hafi ibibera muri Sud-Kivu.

Walungu, Uvira na Kaziba: Imirwano yafashe intera

Mu bice bya Walungu na Uvira, imirwano yatangiye mu mugitondo kare cyane ihuza M23 n’ingabo z’u Burundi, FARDC, Wazalendo n’abarwanyi ba FDLR.

Amazu menshi yahiye mu tugace twa Butuzi, Ngando, Mwera na Muhumba, naho abakomeretse bajyanwa i Karembo. Imirwano yongeye kumvikana no hafi ya Karimbirwa, ihatikiza abaturage benshi.

Abaturage bahunga ni benshi

Mu misozi ya Lubarika, Luvungi na Katogota, abaturage benshi bataye imirima n’ingo zabo bahungira mu bice bya hagati ya Sud-Kivu.

Umuyobozi wa rimwe mu mashyirahamwe yigenga yagize ati: « Abaturage barimo guhunga ku bwinshi kubera ubukana bw’amasasu. Imiryango myinshi iri kurarana mu mashyamba no mu misozi ihunze intambara. »

Lubarika yafashwe na M23

Amasoko atandukanye yemeje ko Lubarika, kimwe mu bice by’ingenzi by’aka karere, cyafashwe n’abarwanyi ba M23 ku wa kabiri nyuma ya saa sita.

FARDC yari imaze kugira igihengeri kubera imirwano ikaze, ntibashobora guhagarika abarwanyi bari bagamije kugenzura inzira z’ingenzi z’itumanaho muri ako gace.

Kwinjizwa kw’ingabo nyinshi muri Kamanyola

Abaturage ba Kamanyola bemeza ko babonye ingabo nyinshi zambukiranya inzira zihunga zerekeza Karimbirwa, Kamonyi-Lubarika ndetse na Kalunga, zifite ibikoresho bikomeye birimo n’ama-burende.

Impamvu z’imirwano ntizihurizwaho

1. FARDC ishinja M23 gutangiza ibitero

Mu itangazo, FARDC yatangaje ko M23 yateye rimwe ku birindiro bya gisirikare i Lubarika, Katogota na Kaziba.

2. M23 yo ishinja itsinda rya FARDC – Wazalendo – FDLR – ingabo z’u Burundi

M23 ivuga ko yatewe mu gitondo kare, bityo ikihagararaho ko yari irwana yirwanaho.

3. Bamwe mu Wazalendo bemera ko aribo batangiye ibitero

Hari abarwana bavuga ko bateye kugira ngo “basubirane Kamanyola” yari imaze igihe iri mu maboko y’AFC/M23.

Ibimenyetso by’ingaruka ntibiramenyekana

Amasasu akomeye yakoreshejwe mu mirwano yagiye asenya amazu menshi, ariko imibare nyayo y’ibyabaye ntiratangazwa mu buryo bweruye kuko imirwano yari igikomeje ubwo inkuru yageraga mu itangazamakuru.

Uru rugero rushya rw’intambara rubaye mu gihe amaso yose yerekeje i Washington

Ku wa 4 Ukuboza, Kigali na Kinshasa bitegerezwa gusinya amasezerano y’amahoro yatunganijwe na Leta Zunze Ubumwe za Amerika nk’ikimenyetso cyo gushyira iherezo ku ntambara imaze imyaka irenga ibiri mu Burasirazuba bwa Congo.

M23, ishinjwa n’amahanga kuba igizwe ahanini n’Abatutsi bo muri Congo, ivuga ko yafashe intwaro muri 2021 ishinja Leta ya Kinshasa kutubahiriza amasezerano yo kuyashyira mu buzima busanzwe.

Kinshasa yo ivuga ko M23 ishyigikiwe na Rwanda, ibintu Kigali ihakana.

Uburundi mu kibazo kiremereye cya Congo

Uburundi bwo bwemejwe ko bwohereje ingabo zirenga 10 000 mu Burasirazuba bwa Congo, ku ruhande rwa FARDC na Wazalendo.

Kigali iherutse gushinja u Burundi na RDC ko batanga imyambaro n’ibikoresho ku barwanyi ba FDLR, ibyo impande zombi zihakanya.

Ibihuha kuri politiki mpuzamahanga bishobora kuzamura umwuka mubi i Washington

Ibiro by’abakuru b’ibihugu byemeje ko Perezida Évariste Ndayishimiye n’uwa Kenya William Ruto bazitabira ibiganiro i Washington.

Imirwano yibasiye Sud-Kivu mu masaha macye yabanjirije amasezerano ategerejwe n’amahanga yose, bigaragaza ko amahoro ya Congo agikorwaho no kuba impande zose zitaratangira ukwizerana.

Abaturage bo muri Sud-Kivu n’uBurundi baracyari mu bwoba, mu gihe umupira w’amahoro uherereye mu biganiro by’i Washington.