URUPFU RWA EDGAR LUNGU WABAYE PEREZIDA WA ZAMBIA: Ibihuha by’uko yarozwe, uko leta yisobanura n’impaka zikomeye ku gushyingurwa kwe

FB_IMG_1749126997481

Igicumbi News | 10 Kamena 2025

Urupfu rw’uwahoze ari Perezida wa Zambi, Edgar Chagwa Lungu, rukomeje kuba urujijo mu banyepolitiki no mu baturage muri rusange. Nyuma y’uko yitabye Imana ari mu bitaro byo muri Afurika y’Epfo, hatangiye gukwirakwira ibihuha by’uko yaba yararozwe, ndetse ko hari uruhare rw’abantu bo hejuru muri Leta yamusimbuye, iyobowe na Perezida Hakainde Hichilema.

Ibihe byabanjirije urupfu: Gukumirwa kw’ubuvuzi no kugirwaho amakenga

Hari amakuru yatangajwe n’abari hafi ya Nyakwigendera avuga ko yasabye kuva mu gihugu kugira ngo ajye kwivuriza hanze, ariko akabuzwa amahirwe yo kugenda. Abo mu ishyaka Patriotic Front (PF) bashinja guverinoma ko yamutindije ku bushake, ibintu bavuga ko byaba byarateje urupfu rwe rutunguranye.

Bamwe banahise bashyira imbere icyifuzo cy’uko hakorwa iperereza ryigenga, bashingiye ku bintu bibiri: uko yabuze uburenganzira bwo kuvurwa, ndetse n’uko inzego za leta zakomye mu nkokora uko umurambo we wagombaga gutahukanwa.

Cornelius Mweetwa ahakana ibivugwa ku burozi

Minisitiri w’Itangazamakuru akaba n’Umuvugizi wa Guverinoma, Cornelius Mweetwa, yavuze ko ibyo birego byo kurogwa bisa n’ibihimbano bigamije gukurura imvururu. Yavuze ko guverinoma idafite aho ihuriye n’ibyo birego, ati:

“Ibivugwa ko Edgar Lungu yaba yararozwe, ko yaba yarapfuye azize uburozi, ntaho bihuriye na Leta ya Zambia. Ibyo ni ibihuha byambaye ubusa. Guverinoma ntabwo yigeze igira uruhare na ruto mu rupfu rwe, kandi nta muntu wayo wigeze yinjira ku ngufu mu bitaro byo muri Afurika y’Epfo ngo asabe gutwara umurambo we. Twabonye ko ibi birego biri kugenda bihindura isura, aho noneho byimukiye no mu gusebanya no gutera ubwoba abaturage. Ibi ni ibintu bikwiye kwamaganwa n’abakunda igihugu.”

Yongeyeho ko Guverinoma ifite ubushake bwo gukorana n’umuryango wa Nyakwigendera, ariko igasaba ko impaka za politiki zikumirwa mu muryango ushavujwe n’urupfu.

Ibyatangajwe n’abayobozi ba PF: Kurogwa n’ukwitambika kw’ubutegetsi

Umwe mu bayobozi bakomeye b’ishyaka PF, Given Lubinda, yavuze ko bibabaje kuba Leta yaririnze kumworohereza igihe yasabaga kujya kwivuriza hanze.

“Ntitwavuga ngo ni yo yamwishe, ariko tudashidikanya ko uruhare rwayo mu kumutinda no kumukumira mu kubona ubuvuzi bwihuse rwagize ingaruka ku buzima bwe. Hari ibintu byinshi bikomeje guhishwaho amakuru, harimo n’ukuntu umurambo we wagezwa i Lusaka.”

Undi muyobozi wa PF utifuje gutangazwa izina yavuze ko hari ibyo “bagomba kuvuga nyuma yo gushyingura Nyakwigendera”, yongeraho ko Leta ikomeje kwivanga mu myiteguro y’ishyingurwa ku buryo butemewe n’amategeko.

Amakimbirane ku ishyingurwa: Leta n’umuryango ntibavuga rumwe

Urupfu rwa Lungu rwahise rugaragaza icyuho gikomeye hagati y’ubutegetsi buriho n’abo mu muryango wa Lungu, ndetse n’abayoboke b’ishyaka rye. Hari amakuru yemeza ko guverinoma yashatse gucunga ishyingurwa rye nk’igikorwa cy’ubutegetsi, mu gihe umuryango we ndetse na PF bashakaga ko ashyingurwa mu buryo bwabo bwite, bujyanye n’ibyo yakundaga n’amateka ye.

Amakuru aturuka muri PF avuga ko hari abantu bo hejuru muri Leta bashatse ko ashinyingurwa mu cyubahiro gisanzwe gitangwa na Leta ku baperezida, ariko umuryango we ndetse n’abayobozi b’ishyaka bakavuga ko batazemera “gushyirwa mu bikorwa byo kwamamaza Leta ku buryo budaha icyubahiro umurage wa Lungu.”

Icyo amategeko avuga ku by’uburenganzira bwa Lungu

Minisitiri Mweetwa yasobanuye ko ubwo Lungu yavugaga ko asezeye muri politiki, yari yemerewe ibyo amategeko aha abakuru b’igihugu bacyuye igihe. Nyamara ubwo yatangazaga ko agarutse muri politiki, yahise yamburwa ubwo burenganzira.

“Itegeko Chapter 15, Section 5 rivuga neza ko uwo ari we wese wahoze ari Perezida, umaze gusezera muri politiki ariko akagaruka mu bikorwa bya politiki, atakaza byanze bikunze ibyo yari yahawe byose nk’uwigeze kuyobora igihugu. Lungu yabyemeye ubwo yandikaga ibaruwa asezera. Ariko nyuma, ku gitutu cy’abamushyigikiye muri PF, yaragarutse. Ibyo byatumye atakaza uburenganzira bwo kwivuriza hanze bitishyuwe na Leta.”

Ibibazo bikomeje kwibazwa ku rupfu rwa Edgar Lungu byerekana ko Zambia ikiri mu bihe bikomeye bya politiki n’amateka ataranduka. Nubwo Leta yahakanye ibyo birego byose, umwuka mubi hagati y’ubutegetsi n’ishyaka PF hamwe n’umuryango wa Lungu ukomeje gukaza umurego.

Ese igihe kizagera ukuri ku rupfu rwe kukajya ahabona? Ese igihugu kizagera ku bumwe hagati y’amateka ya Lungu n’ahazaza ha Zambia? Ibyo byose ni ibisigaye inyuma y’imva ye.


Inkuru yateguwe na: Bizimana Desire | igicumbinews.co.rw