Urukiko Mpuzamahanga Mpanabyaha rwatangiye kumva dosiye y’inyeshyamba Joseph Kony irwanya ubutegetsi bwa Uganda

Urukiko Mpuzamahanga Mpanabyaha (ICC) ruri i La Haye mu Buholandi rwatangiye kumva dosiye ikomeye ijyanye n’ibyaha byakorewe abaturage bo mu karere ka Afurika yo hagati n’iburasirazuba. Dosiye irebana na Joseph Kony, umuyobozi w’umutwe witwa Lord’s Resistance Army (LRA), umaze imyaka irenga 20 ari ku isonga mu bantu bashakishwa cyane ku isi kubera ibyaha by’intambara n’ibyibasiye inyokomuntu.
Ibyaha bikomeye aregwa
Abacamanza b’uru rukiko baziga ku byaha 39 birimo kwica abaturage ku bushake, gufata ku ngufu, guhoza ku ngoyi abagore y’ubucakara, gusahura ndetse no gukoresha abana mu bikorwa by’intambara. Kugeza ubu, amakuru yemeza ko ibikorwa bya Kony n’umutwe we byahitanye abantu barenga ibihumbi 100, abandi bagera ku 60,000 bakajyanwa ku ngufu mu gisirikare cy’abana cyangwa bagakoreshwa mu bikorwa by’uburetwa.
Ibyaha bye ntibyabereye gusa mu gihugu cya Uganda, ahubwo byakwirakwiye mu bihugu bitandukanye birimo Sudan, Sudani y’Epfo, Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo ndetse na Repubulika ya Centrafrique.
Urubanza rwihariye mu mateka ya ICC
Iyi nshuro ni ubwa mbere mu mateka y’Urukiko Mpuzamahanga Mpanabyaha habayeho kumva urubanza umuntu atahari (hearing in absentia). Intego y’iyi nzira ni ugutegura uburyo urubanza rw’ifatizo ruzahita rutangira vuba na vuba mu gihe Kony yaba afashwe cyangwa akishyikiriza ubutabera.
Abasesenguzi bavuga ko uyu mwanzuro wa ICC ari intambwe ikomeye igaragaza ko ubucamanza mpuzamahanga budacogora mu guharanira ko ibyaha bikomeye bihanirwa, kabone n’ubwo uwabikoze yaba amaze imyaka myinshi yihishahisha.
Kuki Kony atarafatwa kugeza ubu?
Nubwo manda yo kumuta muri yombi yasohotse mu 2005, Joseph Kony yakomeje kwihisha mu mashyamba y’akarere, by’umwihariko muri Centrafrique no mu turere tugoye kugerwamo mu Burasirazuba bwa Kongo. Hari n’amakuru avuga ko yakomeje gufashwa n’abanyapolitiki bamwe bo mu karere bamubona nk’inyungu mu ntambara z’inyungu zambukiranya imipaka.
Impamvu uru rubanza rufitiye isi akamaro
Abahanga mu by’ubutabera bavuga ko kumva dosiye ya Kony ari ubutumwa bukomeye ku bayobozi b’inyeshyamba bose bakomeje kwica abaturage hirya no hino muri Afurika, kuko bigaragaza ko bishoboka ko bazaryozwa ibyo bakora nubwo byafata igihe kirekire.
Urukiko Mpuzamahanga Mpanabyaha rufite inshingano zo guhana abakekwaho ibyaha by’intambara, ibyaha byibasiye inyokomuntu ndetse n’icyaha cya Jenoside, aho ruburanisha abantu ku giti cyabo batari Leta.